خورشید عالم تاب

 درسی عمیق از حکمت و بینش الهی
در سالروز شهادت دهمین پیشوای شیعه، امام هادی (ع)، فرصتی است تا به یکی از سخنان ارزشمند ایشان بپردازیم که مفهومی عمیق و چندلایه در باب زندگی دنیوی و آخرت را بیان می‌کند:

“الدُّنیا سوقٌ، رَبِحَ فیها قَومٌ وخَسِرَ آخَرونَ.”
“دنیا بازاری است که قومی در آن سود بُردند و شماری دیگر زیان کردند.”

این روایت از امام هادی (ع) در کتاب تحف العقول آمده است و حقیقتی را در مورد زندگی انسان و تعامل او با دنیا و آخرت آشکار می‌کند. این سخن در چارچوب جامعه‌شناسی اسلامی نیز قابل بررسی است.

۱. دنیا به‌مثابه بازار؛ نگاهی جامعه‌شناختی اسلامی
امام هادی (ع) دنیا را به بازاری تشبیه می‌کنند که هر فرد در آن به‌عنوان تاجر فعالیت می‌کند. این تشبیه نشان می‌دهد که هر عمل انسان، نوعی معامله است؛ برخی از افراد سود می‌برند (قوام‌العمل) و برخی دیگر زیان می‌کنند (خسارت‌العمل). از نگاه جامعه‌شناسی اسلامی:

دنیا بستری برای رشد یا سقوط انسان است.
سود و زیان در این بازار به انتخاب‌های اخلاقی، رفتاری و ایمانی هر فرد بستگی دارد.
راهکار: جامعه باید ارزش‌هایی را تقویت کند که به سود رساندن در این “بازار” منجر شود؛ مانند عدالت اجتماعی، تقوای الهی، و مسئولیت‌پذیری.

۲. معیار سود و زیان در نگاه امام هادی (ع)
از منظر قرآنی و حدیثی، سود در دنیا به معنای عمل صالح، نیت خالص و خدمت به خلق است، در حالی‌که زیان شامل غفلت از آخرت، ظلم و دنیاپرستی می‌شود.

آیه قرآن مرتبط:
“إِنَّ اللَّهَ اشْتَری مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ.” (توبه: ۱۱۱)
خرید و فروش حقیقی در این بازار، معامله‌ای است که در آن انسان با اعمال نیک، رضای خدا را به دست می‌آورد.

۳. پیامدهای اجتماعی نگاه سود و زیان به دنیا
وقتی جامعه‌ای به این حدیث عمل کند:

ارزش‌های اخلاقی مانند ایثار و انصاف رواج می‌یابد.
از مادی‌گرایی افراطی پرهیز می‌شود.
نظامی مبتنی بر عدالت اجتماعی و معنویت شکل می‌گیرد.
اما در جامعه‌ای که این آموزه فراموش شود:

رقابت ناسالم و ظلم گسترش می‌یابد.
دنیاپرستی منجر به سقوط اخلاقی می‌شود.

۴. پیشنهاداتی برای طلاب و جامعه دینی
تعلیم آموزه‌های اسلامی: طلاب دینی باید این روایت را به‌عنوان اصل زندگی به دیگران آموزش دهند.
تقویت معنویت: جامعه را به دوری از مادی‌گرایی افراطی و توجه به آخرت ترغیب کنند.
نهادینه‌سازی عدالت اجتماعی: الگوی بازار عادلانه اسلامی باید در نظام اقتصادی و فرهنگی ترویج یابد.

بازاری برای رسیدن به سعادت
سخن امام هادی (ع) به‌وضوح نشان می‌دهد که دنیا فرصتی بی‌بدیل برای ساختن سعادت ابدی یا از دست دادن آن است. اگر جامعه‌ای این نگاه را سرلوحه خویش قرار دهد، از غفلت و زیان دور خواهد شد و به بازاری الهی تبدیل می‌شود که در آن همه از رحمت خداوند بهره‌مند خواهند شد.

شهادت امام هادی (ع) را گرامی می‌داریم و از ایشان می‌آموزیم که دنیا محل آزمون و آخرت منزلگاه جاودانه ماست.